Zmagasz się z przewlekłym bólem mięśni lub ograniczoną ruchomością? Przyczyną mogą być punkty spustowe. W tym artykule wyjaśniamy, czym one są, jakie objawy wywołują i na czym polega terapia, która pomaga skutecznie je rozluźnić.

Czym są punkty spustowe?

Punkty spustowe (ang. trigger points) są miejscami tkliwymi oraz wywołującymi miejscowy i promieniujący ból. Znajdują się one w mięśniach lub powięziach. Powstają na uszkodzonych włóknach tkankowych, które zostały poddane długotrwałemu i wzmożonemu napięciu.

Rodzaje punktów spustowych

Punkty spustowe dzielą się na dwie podstawowe grupy: aktywne i utajone.

Aktywne wywołują ból nawet w spoczynku. Odpowiadają bezpośrednio za przewlekłe dolegliwości bólowe. Ich charakterystyczną cechą jest ból promieniujący do innych obszarów.
Utajone nie dają objawów w spoczynku. Ograniczają natomiast ruchomość i powodują sztywność mięśni. Ujawniają się dopiero przy ucisku lub wzmożonej aktywności fizycznej.

Oprócz tego wyróżnić można:

punkty wtórne, które rozwijają się w reakcji na zaburzenia w sąsiednich mięśniach,
punkty satelitarne, które powstają pod wpływem długotrwałej aktywności innych punktów spustowych.

Czynniki sprzyjające powstawaniu punktów spustowych

Obecność punktów spustowych to często rezultat:

przewlekłego stresu,
ciągłego powtarzania tej samej czynności,
długotrwałego przebywania w nieergonomicznej pozycji,
siedzącego trybu życia i zbyt małej aktywności fizycznej,
otyłości i nadwagi,
urazów i mikrourazów,
zaburzeń hormonalnych,
anemii i awitaminozy.

Gdzie najczęściej występują punkty spustowe?

Punkty spustowe najczęściej występują:

na głowie,
na szyi,
na karku,
na łydkach,
na pośladkach,
w pachwinie.

Ich obecność na skroniach wywołuje napięciowe bóle głowy oraz migreny. Niekiedy także bóle i nadwrażliwość zębów, katar, ból zatok oraz zaczerwienienie oczu. Punkty spustowe na szyi natomiast znajdują się w okolicy żuchwy oraz w mięśniu mostkowo-obojczykowym. Wiążą się z miejscowym bólem i sztywnością karku.

Ich obecność na karku powoduje miejscowy ból promieniujący do głowy, skroni i oczu. Zgrubienie w tym obszarze pojawia się często u osób, które przez wiele godzin pracują przy komputerze.

Na łydkach punkty spustowe obecne są przede wszystkim w mięśniu piszczelowym średnim oraz trójgłowym. Oddziałują wtedy na niższe partie kończyny — staw skokowy oraz ścięgno Achillesa.

Punkt spustowy w pachwinie można kolei pomylić z powiększonym węzłem chłonnym. Często pojawia się on jako objaw choroby zwyrodnieniowej stawu biodrowego.

Jak znaleźć punkt spustowy

Punkty spustowe znajdziesz w okolicy ogniska bólu. Czasami mogą jednak znajdować się w bardziej oddalonych miejscach. Najłatwiej zlokalizować je, przesuwając palce poprzecznie do włókien mięśniowych. Układają się one wzdłuż linii znanych jako łańcuchy mięśniowo-powięziowe. Mogą przypominać małe guzki, które generują ból miejscowy, rzutujący lub promieniujący.

Dolegliwości związane z punktami spustowymi

Głównym objawem jest ból mięśniowo-powięziowy, określany często przez pacjentów jako palący, głęboki i ćmiący — czasem także elektryczny i pulsujący.

W niektórych przypadkach ból ten promieniuje, czyli odczuwa się go w innym miejscu, niż znajduje się jego źródło. W trakcie ucisku punktu spustowego dochodzi do nasilenia dyskomfortu.

Mechanizm powstawania punktów spustowych

Najbardziej uzasadniona koncepcja zakłada, że punkt spustowy jest efektem lokalnego skurczu włókien mięśniowych. Nie obejmuje on całego mięśnia, lecz pojedyncze włókna. W skurczu całego mięśnia uruchamia się mechanizm ochronny – naprężenie ścięgien wywołuje odruch rozkurczu. Przy skurczu niewielkich włókien ten mechanizm nie działa. Dlatego napięcie utrzymuje się długo.

Na czym polega masaż punktów spustowych?

Masaż punktów spustowych polega na ucisku i rozluźnianiu miejsca bólowego w obrębie brzuśca mięśnia lub powięzi. Ucisk, który wykonuje masażystka, ma na celu uwolnienie od bólu i poprawę zaburzonych wzorców ruchowych. Masaż ten musi być wykonany z użyciem dużej siły.

Możliwe metody terapii to:

kompresja uciskowa — polega na silnym ucisku na punkt przez kilka sekund,
rozluźnienie pozycyjne — masażystka wywiera ucisk na punkt i dobiera odpowiednią pozycję, podczas której ból nie jest odczuwalny,
poprzeczny masaż włókien mięśniowych i masaż wzdłuż włókien mięśniowych.

Dlaczego warto zająć się punktami spustowymi?

Masaż punktów spustowych niesie ze sobą korzyści w postaci:

spadku poziomu stresu,
zmniejszenia bólu,
większego rozluźnienia,
poprawy ukrwienia, zakresu ruchów oraz funkcji mięśni,
odzyskania balansu mięśniowego,
większej płynności ruchu,
rozciągnięcia mięśni i powięzi.

Terapia punktów spustowych — FAQ

Czym różnią się aktywne punkty spustowe od utajonych?
Aktywne powodują ból także w spoczynku i odpowiadają za przewlekłe dolegliwości. Utajone nie bolą w spoczynku, ale ograniczają ruchomość i powodują sztywność mięśni.
Czy punkty spustowe mogą występować poza miejscem bólu?
Tak. Ból często promieniuje do innych obszarów, tzw. miejsc odniesionych, oddalonych od punktu pierwotnego.
Gdzie najczęściej zlokalizowane są punkty spustowe?
Najczęściej występują na głowie, szyi, karku, łydkach, pośladkach i w pachwinie.
Jak samodzielnie znaleźć punkt spustowy?
Należy przesuwać palce poprzecznie do włókien mięśniowych w rejonie bólu. Punkt przypomina tkliwy guzek.
Jakie objawy sugerują obecność punktu spustowego?
Najczęściej jest to ból mięśniowo-powięziowy: palący, głęboki, ćmiący, czasem elektryczny lub pulsujący.

Na czym polega masaż punktów spustowych?
Polega na silnym ucisku i rozluźnianiu miejsca bólowego w obrębie mięśnia lub powięzi.